ΟΜΑΔΑ 1η
ΛΙΜΝΗ (ΒΑΛΤΟΣ) ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ

1. Η λίμνη και η καθημερινή ζωή γύρω απ' αυτή
Στην κεντρική Μακεδονία, στο σημερινό κάμπο των Γιαννιτσών υπήρχε η ομώνυμη λίμνη που σχηματιζόταν από τα νερά των ποταμών Νίτσε, Πάικου και του Λουδία. Η Νάουσα είναι στα δυτικά της λίμνης, η Σίνδος στα ανατολικά και η Βέροια στα νότια. Στα βόρεια της λίμνης είναι τα Γιαννιτσά . Χωριά γύρω από τη λίμνη είναι το Νιχώρι, Νησί, Παλαιοχώρι, Πλάσνα (Κρύα Βρύση), Γκόλο Σέλο (Ακρολίμνη), Τσέκρι (Παραλίμνη) και Ζορμπάς (Μικρό Μοναστήρι) κά.
Η ζωή μέσα στη λίμνη ήταν αληθινό μαρτύριο. Το καλοκαίρι η ελονοσία οργίαζε. Το χειμώνα τα νερά πολλές φορές πάγωναν. Το κλίμα ήταν πάντοτε βαρύ και υγρό. Ο βούρκος ανέδυε αναθυμιάσεις και αποπνικτικές μυρουδιές.
Την απέραντη αυτή λίμνη με το πλούσιο βυθό της εκμεταλλεύονταν οι ψαράδες. Για την άφθονη φυτεία και το πλήθος των πουλερικών κατέβαιναν στο Βάλτο πολλές φορές οι κάτοικοι των γύρω χωριών αλλά και για να κόψουν το χρήσιμο ραγάζι και για τις βδέλλες που πουλούσαν στο εξωτερικό. Με τα καλάμια και το ραγάζι έφτιαχναν ψάθες για τα πατώματα, καλάθια, σκέπαζαν τις στέγες των σπιτιών, γέμιζαν τα σαμάρια κλπ. Οι ψαράδες της περιοχής δεν μπορούσαν να γυρίσουν στα χωριά τους την ίδια μέρα γι αυτό το λόγο κατασκεύαζαν καλύβες μέσα στη λίμνη. Η κατασκευή τους ήταν πρόχειρη και εξυπηρετούσε τις ανάγκες τους.
Η συγκοινωνία στη λίμνη ήταν πολύ δύσκολη. Τα καλάμια έφραζαν το δρόμο και ελάχιστα μονοπάτια υπήρχαν. Οι χωρικοί με δρεπάνια έκοβαν τα ραγάζια για να ανοίγουν δρόμο και να μπορούν να κυκλοφορούν με τις πλάβες τους.
Τη λίμνη την εκμεταλλεύονταν οι χωρικοί της περιοχής, όμως αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν όταν άρχισαν οι συγκρούσεις Ελλήνων και Βουλγάρων.

2.Η σημασία τις λίμνης στη διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα
Η ζωή των Ελλήνων της Μακεδονίας την εποχή του αγώνα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη, γιατί εκτός από τους Τούρκους είχαν να αντιμετωπίσουν, και τους εξαρχικούς Βουλγάρους. Αυτοί προσπαθούσαν με κάθε τρόπο και κυρίως τρομοκρατώντας να πάρουν προς την πλευρά τους όσους περισσότερους κατοίκους μπορούσαν. Η Ελλάδα για να τους αντιμετωπίσει άρχισε να στέλνει δασκάλους και παπάδες στην αρχή και αξιωματικούς του ελληνικού στρατού με ψευδώνυμα αργότερα. Η λίμνη έγινε επίκεντρο των πολεμικών συγκρούσεων. Στη λίμνη συγκρούονταν Βούλγαροι και Έλληνες ενώ οι Τούρκοι ήταν παρατηρητές αυτής της κατάστασης. Όταν τα ελληνικά σώματα που υπήρχαν στη λίμνη δυνάμωσαν, ο αγώνας κορυφώθηκε.
Η λίμνη των Γιαννιτσών υπήρξε σημαντική για το αγώνα γιατί οι δύσκολες συνθήκες ζωής σ' αυτή αποτελούσαν ταυτόχρονα και τέλειο κρησφύγετο για τους πολεμιστές. Υπήρξε κυρίως σημαντική γιατί όποιος είχε τον έλεγχο της λίμνης έλεγχε ουσιαστικά του δρόμους που οδηγούσαν στη Βέροια, Νάουσα και Βοδενά (Έδεσσα).
Οι χωρικοί στη διάρκεια του αγώνα πήραν θέση και βοήθησαν αποτελεσματικά.
Η ελληνική παρουσία έγινε αισθητή όταν έφθασε εκεί ο Ιωάννης Δεμέστιχας (Νικηφόρος). Ο αγώνας όμως κορυφώθηκε με τον ερχομό του Τέλλου Άγρα. Ο ερχομός του έδειξε την αποφασιστικότητα των Ελλήνων να διώξουν τους Βούλγαρους από την περιοχή της Μακεδονίας.
Σημαντικότατη υπήρξε η δράση του Γκόνου Γιώτα, ντόπιου Μακεδονομάχου, γνωρίζοντας όλα τα μυστικά της λίμνης βοήθησε τα ελληνικά σώματα.