|
 Το παλιό πολίτευμα της Αθήνας
Σύμφωνα με την παράδοση, η Αθήνα ιδρύθηκε, όταν ο βασιλιάς της Θησέας ένωσε σε ένα κράτος τους οικισμούς της Αττικής. Τελευταίος βασιλιάς των Αθηναίων ήταν ο Κόδρος, που θυσίασε τη ζωή του για να σωθεί η πατρίδα του. Ύστερα, πήραν την εξουσία οι ευγενείς, δηλαδή οι πλούσιοι γαιοκτήμονες. Αυτοί διοικούσαν την Αθήνα με το συμβούλιό τους, τον Άρειο Πάγο. Από αυτούς εκλέγονταν και οι κυβερνήτες της Αθήνας, οι 9 άρχοντες. Υπήρχε βέβαια και η εκκλησία του δήμου, δηλαδή η συγκέντρωση του λαού, αλλά δεν είχε τότε καμιά δύναμη.
Μετά τον αποικισμό αρκετοί πολίτες πλούτισαν από το εμπόριο και τη ναυτιλία και θέλησαν να συμμετέχουν στη διακυβέρνηση του κράτους.
Ο πολύς λαός όμως είχε μεγάλη φτώχια. Ζητούσε να ξαναμοιραστεί η γη και να γραφτούν νόμοι, για να βρίσκουν και οι απλοί άνθρωποι το δίκιο τους. Και, επειδή εκείνοι που κυβερνούσαν δεν ήθελαν να μοιραστούν την εξουσία, ξέσπασαν ταραχές.
Τις ταραχές αυτές προσπάθησε να εκμεταλλευτεί ο φιλόδοξος Κύλωνας για να γίνει τύραννος, αλλά απέτυχε. Τότε, οι ευγενείς ανέθεσαν στο Δράκοντα να γράψει νόμους, για να ικανοποιηθεί αυτή η απαίτηση του λαού. Όμως, οι νόμοι του Δράκοντα ήταν υπερβολικά αυστηροί και απογοήτευσαν τους Αθηναίους.
Ο Σόλωνας και τα πρώτα βήματα προς τη δημοκρατία
Οι νόμοι του Δράκοντα δεν ικανοποίησαν τον αθηναϊκό λαό. Γι' αυτό οι Αθηναίοι ανέθεσαν στο Σόλωνα, που τον θεωρούσαν πολύ σοφό άνθρωπο, να γράψει νέους νόμους.
Ο Σόλωνας χάρισε τα χρέη των πολιτών και απελευθέρωσε όσους είχαν γίνει δούλοι από τα χρέη. Ο νόμος αυτός, επειδή απάλλαξε το λαό από ένα πολύ μεγάλο βάρος, ονομάστηκε σεισάχθεια (σείω το άχθος = διώχνω το βάρος).
Ο Σόλωνας χώρισε τους Αθηναίους σε τέσσερις τάξεις, ανάλογα με το εισόδημά τους. Άρχοντες είχαν δικαίωμα να γίνουν μόνο οι πλουσιότεροι. Αλλά ο Σόλωνας ενίσχυσε πολιτικά και τους φτωχούς, γιατί η εκκλησία του δήμου, δηλαδή η συνέλευση των πολιτών, πήρε μεγάλη δύναμη. Αποφάσιζε για όλα τα σπουδαία ζητήματα και ψήφιζε τους νόμους, που προετοίμαζε η βουλή των τετρακοσίων. Ο Σόλωνας ίδρυσε και ένα μεγάλο λαϊκό δικαστήριο, την Ηλιαία. Έγιναν έτσι, μεγάλα βήματα προς τη δημοκρατία.
Ούτε και με τους νόμους του Σόλωνα ησύχασαν οι Αθηναίοι. Οι φτωχοί ήθελαν αναδασμό, δηλαδή ξαναμοίρασμα της γης. Οι ευγενείς έχασαν μεγάλο μέρος από την παλιά τους εξουσία και δυσαρεστήθηκαν. Τότε, ο Πεισίστρατος κατόρθωσε να κερδίσει την υποστήριξη πολλών πολιτών και να γίνει τύραννος.
Ο ίδιος ο Πεισίστρατος υποστήριξε τους αγρότες και έκανε πολλά έργα στην Αθήνα. Οι γιοι του όμως, ο Ιππίας και ο Ίππαρχος, που τον διαδέχτηκαν, φέρθηκαν σκληρά στους Αθηναίους και δεν είχαν καλό τέλος. Ο Ιππίας δραπέτευσε στην Περσία, όπου και πέθανε εξόριστος και τον Ίππαρχο τον σκότωσαν οι Αθηναίοι.
Ο Κλεισθένης θεμελιώνει τη δημοκρατία
Όταν πια απαλλάχτηκαν από του τυράννους, οι Αθηναίοι οργάνωσαν τη δημοκρατία τους. Θεμελιωτής της υπήρξε ο Κλεισθένης, που μεταρρύθμισε ριζικά το πολίτευμα. Χώρισε τους Αθηναίους σε 10 φυλές με δέκα δήμους η καθεμιά. Σε κάθε φυλή φρόντισε να ανήκουν πολίτες από διάφορες περιοχές της Αττικής και έτσι οι πλούσιοι ευγενείς έπαψαν να αποτελούν μόνοι τους μια ισχυρή τάξη και αναμίχθηκαν με τους υπόλοιπους συμπολίτες τους.
Ο Κλεισθένης έδωσε όλη την εξουσία στην εκκλησία του δήμου. Από αυτήν εκλέγονταν και οι 10 στρατηγοί που διοικούσαν όχι μόνο το στρατό αλλά και το ίδιο το κράτος. Η βουλή των 400 του Σόλωνα αντικαταστήθηκε από νέα βουλή με 500 βουλευτές. Αυτοί έβγαιναν κάθε χρόνο με κλήρο 50 από κάθε φυλή. Έτσι, όλοι οι πολίτες είχαν πιθανότητα να γίνουν κάποτε βουλευτές. Έργο της βουλής ήταν να προετοιμάζει τα θέματα που θα συζητούσε η εκκλησία του δήμου.
Επίσης, ο Κλεισθένης, για να προστατέψει το νέο πολίτευμα, καθιέρωσε τον οστρακισμό. Κάθε πολίτης έγραφε πάνω σε ένα κομμάτι από σπασμένο αγγείο (όστρακο) το όνομα του πολιτικού που τον θεωρούσε πιο επικίνδυνο για τη δημοκρατία. Μετρούσαν κατόπιν τα όστρακα και εξόριζαν για 10 χρόνια όποιον είχε συγκεντρώσει 6 χιλιάδες όστρακα με το όνομά του.
Έτσι γεννήθηκε στην Αθήνα η δημοκρατία, το πολίτευμα που δίνει σε όλους του
πολίτες το δικαίωμα αλλά και το καθήκον να συμμετέχουν στη διακυβέρνηση του κράτους. Η δημοκρατία ήταν μια από τις πιο σημαντικές κατακτήσεις των αρχαίων Ελλήνων.
|
|
