|
της πιο λαμπρής γιορτής της Αθήνας
Τα Παναθήναια ήταν η μεγαλύτερη και σπουδαιότερη γιορτή της αρχαίας Αθήνας που γινόταν προς τιμήν της θεάς Αθηνάς.
Σύμφωνα με την παράδοση ιδρυτής της γιορτής ήταν ο Εριχθόνιος. Αρχικά η γιορτή λεγόταν Αθήναια, όταν όμως ο Θησέας ένωσε όλους τους συνοικισμούς της Αττικής κι έφτιαξε την Αθήνα μια μεγάλη πόλη-κράτος, ονομάστηκε Παναθήναια. Παρόλο που ήταν η μεγαλύτερη κοινή γιορτή όλων των κατοίκων της Αττικής, αρχικά ξεκίνησε ως γιορτή των αριστοκρατών. Στην αρχή που οι αγώνες ήταν μόνο ιππικοί, λάβαιναν μέρος στη γιορτή μόνο όσοι είχαν δικό τους ίππο. Αργότερα ο Πεισίστρατος έβαλε σ' αυτήν τους γυμνικούς αγώνες, στους οποίους μπορούσαν να συμμετέχουν και φτωχοί πολίτες. Με τον τρόπο αυτό τα Παναθήναια έγιναν λαϊκή γιορτή (γιορτή όλου του λαού) και απόκτησαν νέα λαμπρότητα.
Στα χρόνια του Πεισίστρατου η γιορτή έπαυσε να είναι μόνο παναθηναϊκή. Έγινε πανελλήνια, δηλαδή συμμετείχαν Έλληνες απ' όλη την Ελλάδα. Παρ' όλη όμως την λαμπρότητά τους, τα Παναθήναια, δεν απόκτησαν την μεγάλη φήμη που είχαν άλλες γιορτές της Ελλάδας, όπως τα Ολύμπια, τα Πύθια, τα Ίσθμια και τα Νέμεα. Αργότερα στους ιππικούς και γυμνικούς αγώνες των Παναθηναίων προστέθηκαν και οι μουσικοί αγώνες, που έδωσαν μεγάλη λαμπρότητα στη γιορτή.
Τα Παναθήναια διακρίνονταν σε Μεγάλα και σε Μικρά. Τα Μεγάλα Παναθήναια γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια. Τα Μικρά γίνονταν κάθε χρόνο. Τις περισσότερες φορές γίνονταν κατά το μήνα Εκατομβαιώνα, που αντιστοιχούσε με το σημερινό Ιούλιο.
Τα Μεγάλα Παναθήναια γιορτάζονταν μεγαλοπρεπέστατα και διαρκούσαν 12 ημέρες. Κατά τη διάρκεια των ημερών αυτών γίνονταν θυσίες, αγώνες διαφόρων ειδών, πανηγυρίες και αρματοδρομίες. Οι γυμνικοί αγώνες γίνονταν στους Εχελίδες του Πειραιά ή στο Παναθηναϊκό στάδιο. Στους αγώνες αυτούς λάβαιναν μέρος Έλληνες από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Διακρίνονταν σε αγώνες ανδρών και "παίδων". Κατά τον 4ο αι.π.Χ. προστέθηκαν και αγώνες "αγενείων". Στους νικητές των αγώνων αυτών δινόταν στεφάνι από ελιά και παναθηναϊκός αμφορέας γεμάτος λάδι από τις ιερές ελιές της Αθήνας. Κάθε αμφορέας έφερε από τη μία πλευρά παράσταση της Αθηνάς, ανάμεσα σε δύο κίονες και την επιγραφή "των Αθήνηθεν άθλων" και από την άλλη πλευρά παράσταση αγώνα και το όνομα του επωνύμου άρχοντα.
Εκτός από τους γυμνικούς γίνονταν και αγώνες ευανδρίας, στους οποίους λάβαιναν μέρος γέροντες και νέοι από κάθε φυλή. Οι αγώνες αυτοί δεν ήταν ατομικοί. Η φυλή που νικούσε λάβαινε για βραβείο ασπίδα ή βόδι αξίας 100 δραχμών. Τέλος από την εποχή του Περικλή, καθιερώθηκαν και μουσικοί αγώνες που γίνονταν στο Ωδείο. Σ' αυτούς απήγγειλαν ποιήματα και ρητορικούς λόγους και το έπαθλο ήταν χρηματικό.
Την τελευταία ημέρα γινόταν η πομπή του ιερού πέπλου, που ήταν κίτρινος και είχε κεντημένη γιγαντομαχία. Αργότερα στον πέπλο κεντούσαν και μορφές λιονταριών. Η ετοιμασία του ιερού άρχιζε πολύ πριν από τη γιορτή. Κορίτσια από ευγενείς οικογένειες, οι "αρρηφόροι" και οι "εργαστίνες", με αρχηγό την ιέρεια της πολιάδος Αθηνάς και με την εποπτεία των αθλοθετών, ύφαιναν και κεντούσαν τον ιερό πέπλο. Την πομπή τη διοργάνωναν ο επώνυμος άρχων, βασιλεύς, η βουλή και κυρίως οι αθλοθέτες. Κατά τα μεταγενέστερα χρόνια ο πέπλος μεταφερόταν επάνω σε άρμα, που είχε τη μορφή πλοίου. Η κίνηση του άρματος-πλοίου γινόταν με κατάλληλα μηχανήματα. Πίσω από τον ιερό πέπλο, πήγαιναν οι εννέα άρχοντες, οι πρυτάνεις, οι στρατηγοί και άλλοι επίσημοι. Ακολουθούσαν οι πομπείς, αυτοί που οδηγούσαν ζώα για τη θυσία, οι κονηφόροι (κορίτσια που έφεραν κάνιστρα, με τα αναγκαία για τη θυσία), οι εργαστίνες, οι αθλοθέτες, οι σκαφηφόροι (άνδρες μέτοικοι, που κρατούσαν σκάφες με αντικείμενα χρήσιμα για τη θυσία) και τέλος οι υδριαφόροι (κορίτσια με υδρίες) και θαλλοφόροι (γέροντες που κρατούσαν κλαδιά από ελιά).
Η πομπή ξεκινούσε από τον Κεραμεικό, πήγαινε στο ναό της Δήμητρας, περνούσε από το Πελασγικό Τείχος, διευθυνόταν στο ναό του Απόλλωνα στην Πνύκα και έφτανε, τέλος, στην Ακρόπολη. Εκεί πρόσφεραν τον καινούριο πέπλο στο ξόανο της θεάς Αθηνάς στο Ερέχθειο με εξαιρετική επισημότητα. Στη ζωφόρο του Παρθενώνα σώζεται η παράσταση της μεγαλοπρεπούς πομπής.
Τα Παναθήναια τελείωναν με παιχνίδια. Γινόταν πρώτα λαμπαδηδρομία κατά την οποία οι αγωνιστές με αναμμένες λαμπάδες έπρεπε να φθάσουν στην πόλη από το βωμό του Προμηθέα στην Ακαδημία. Ακολουθούσαν χοροί, άσματα και φαγοπότι.
|
|
