|
"Από Διός άρξασθαι", έλεγαν οι αρχαίοι. Δηλαδή: "Ν' αρχίζετε πάντα από το Δία". Αυτό σήμαινε ότι ο Δίας ήταν ο πρώτος σε αξία απ' όλους τους θεούς, ο παντοδύναμος, ο παντογνώστης, ο πιο έξυπνος, ο πιο φοβερός, ο πιο πονηρός, ο πιο καλός αλλά και ο πιο κακός.
| Ας αρχίσουμε και μεις από το Δία, τον πατέρα των θεών και των ανθρώπων, όπως τον αποκαλούσαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Αφού νίκησε τον Κρόνο κι έγινε ο κυρίαρχος του κόσμου, αποφάσισε να παντρευτεί. Αλλά δεν παντρεύτηκε μόνο μια φορά ο Δίας. Έκανε πολλούς γάμους και γνώρισε πολλές γυναίκες ανάμεσα στις θεές αλλά και τις θνητές. Πάντως, η πιο επίσημη από όλες τις γυναίκες του ήταν η Ήρα. Αυτή καθόταν στην πιο τιμητική θέση στον Όλυμπο,
|
|
δηλαδή στο πλάι του θρόνου του Δία.
Ο μύθος λέει ότι στην αρχή η Ήρα δεν ήθελε για άντρα της το Δία. Όταν τον έβλεπε έφευγε μακριά του. Εκείνος ο πονηρός μεταμορφώθηκε τότε σε κούκο, που είναι ένα φτωχό σε εμφάνιση πουλάκι. Πέταξε μπροστά στα πόδια της Ήρας, φτερουγίζοντας με κόπο, λες κι είχαν σπάσει οι φτερούγες του. Η Ήρα λυπήθηκε το πουλάκι και το πήρε στην αγκαλιά της να το ζεστάνει. Αλλά ξαφνικά στην αγκαλιά της βρέθηκε ο Δίας. Ο θυμός της Ήρας έσβησε αμέσως και τον δέχτηκε επίσημα σαν άντρα της.
Ας μιλήσουμε πρώτα για τις άλλες γυναίκες του Δία, αφήνοντας τελευταία την Ήρα. Ίσως η πρώτη απ' όλες να ήταν η Μήτιδα. Πατέρας της Μήτιδας ήταν ο Ωκεανός και μητέρα της η Τηθύς. Για τη Μήτιδα έλεγαν πως ήταν πολύ σοφή γυναίκα. Κάποιος χρησμός όμως πρόβλεπε ότι το παιδί που θα γεννούσε η Μήτιδα θα έδιωχνε το Δία από τον Όλυμπο και θα του έπαιρνε τη θέση, έτσι όπως την είχε πάρει και κείνος από τον Κρόνο. Τρόμαξε ο Δίας και
συμβουλεύτηκε τη Γη και τον Ουρανό να του πουν τι έπρεπε να κάνει ώστε να μη χάσει το θρόνο του.
"Μόνο ένας τρόπος υπάρχει για να γλιτώσεις, τον συμβούλεψαν εκείνοι. Να καταπιείς τη γυναίκα σου πριν γεννήσει το παιδί της. Με τον τρόπο αυτό θα μπει μέσα σου όλη η σοφία της και το παιδί της θα το γεννήσεις εσύ και όχι ε κείνη".
Ακολούθησε τη συμβουλή τους ο Δίας και κατάπιε τη δυστυχισμένη τη Μήτιδα. Και μην αναρωτηθείτε πώς κατάφερε να καταπιεί μια ολόκληρη γυναίκα γιατί, ένας θεός παντοδύναμος σαν το Δία, όλα μπορούσε να τα κατορθώνει!
Το παιδί που μεγάλωνε στα σπλάχνα της
Μήτιδας, ήρθε η ώρα να βγει. Ο Δίας κάλεσε
τότε τον Προμηθέα, το γιο του Τιτάνα Ιαπετού, του έδωσε ένα
τσεκούρι και του είπε να τον χτυπήσει δυνατά στο κεφάλι. Χτύπησε με
όλη του τη δύναμη ο Προμηθέας, το κεφάλι
του Δία άνοιξε στα δυο σαν καρπούζι και από
μέσα ξεπήδησε... η κόρη του και κόρη της Μήτιδας! Μια κόρη όμορφη, σοφή σαν τη μάνα
της, γενναία σαν τον πατέρα της. Ήταν η
Αθηνά, κόρη αγαπημένη του Δία, θεά της σοφίας και της μάθησης, που πήρε κι αυτή μια
θέση ανάμεσα στους άλλους θεούς του
Ολύμπου. Η θεά Αθηνά γεννήθηκε πάνοπλη,
κρατώντας ασπίδα και δόρυ και φορώντας
περικεφαλαία. Ο Δίας τώρα πια δεν είχε κανένα λόγο να φοβηθεί από το χρησμό, μια και
την κόρη της Μήτιδας τη γέννησε εκείνος και
όχι η γυναίκα του. Όταν παρουσιάστηκε
μέσα από το κεφάλι του Δία, όμορφη, αυστηρή και αγέρωχη, κρατώντας δόρυ και
ασπίδα, όλοι οι θεοί που βρίσκονταν γύρω της
βουβάθηκαν, ο Όλυμπος και η γύρω περιοχή
σείστηκαν και η θάλασσα αναταράχτηκε.
Ήταν η αγαπημένη κόρη του Δία η Αθηνά αλλά και μια από τις πιο αγαπημένες θεές των αρχαίων Ελλήνων. Ήταν όμορφη, γενναία αλλά και σοφή. Κι ήταν φυσικό να τη λατρεύουν οι Έλληνες γιατί ενσάρκωνε τα ιδανικά της φυλής τους. Τη γενναιότητα και τη φρόνηση.
Μπορεί ο Άρης να ήταν ο θεός του πολέμου, ωστόσο η Αθηνά τα κατάφερνε καλύτερα από κείνον στις μάχες. Κρατώντας ασπίδα και δόρυ, έμπαινε μπροστά και εμψύχωνε τους πολεμιστές που την ακολουθούσαν.
Στην ασπίδα της είχε τοποθετήσει το φοβερό κεφάλι της Μέδουσας, που την έλεγαν διαφορετικά και Γοργώ. Η Μέδουσα ήταν ένα τρομερό τέρας και ζούσε στη Λιβύη. Αντί για μαλλιά είχε στο κεφάλι της φίδια, τα δόντια της ήταν κοφτερά και απαίσια και το φοβερό της όπλο ήταν τα μάτια της. Είχαν μια τέτοια λάμψη τα μάτια της που οποιοσδήποτε τ' αντίκριζε έχανε τις δυνάμεις του και γινόταν θύμα της. Πολλοί είχαν προσπαθήσει να σκοτώσουν τη Μέδουσα αλλά χωρίς επιτυχία. Λέγεται ότι η Αθηνά ορμήνεψε τον Περσέα να μην κοιτάξει τη Μέδουσα κατάματα, αλλά το είδωλο της έτσι όπως θα καθρεφτιζόταν πάνω στη λαμπερή του ασπίδα. Με' τον τρόπο αυτό θα απόφευγε τον κίνδυνο των ματιών της. Έτσι κι έκανε ο Περσέας. Κι όταν έκοψε το κεφάλι της Μέδουσας το πρόσφερε στην Αθηνά κι εκείνη το τοποθέτησε στην ασπίδα της. Τα μάτια της Μέδουσας, έστω και νεκρής, κρατούσαν την ίδια φοβερή λάμψη.
Άλλος μύθος λέει ότι η ίδια η Αθηνά σκότωσε τη Μέδουσα. Κατέβασε τα μαλλιά της στο μέτωπο για να μη βλέπει τα μάτια της και της έκοψε το κεφάλι.
Εκείνο που προξένησε μεγάλη εντύπωση στην Αθηνά ήταν τα σφυρίγματα που έκαναν τα φίδια στο κεφάλι της Μέδουσας καθώς ξεψυχούσαν. Αποφάσισε να μιμηθεί τον ήχο τους και μ' ένα καλάμι έφτιαξε τον πρώτο αυλό. Άρχισε να φυσάει με τέχνη και από τις τρύπες του αυλού έβγαιναν ήχοι όμοιοι με τα σφυρίγματα των φιδιών της Μέδουσας. Όμως, έτσι όπως φούσκωνε τα μαγουλά της φυσώντας τον αυλό, το πρόσωπο της έπαιρνε μια αστεία έκφραση και οι θεοί που την παρακολουθούσαν έβαζαν τα γέλια. Η Αθηνά στάθηκε πάνω στον καθρέφτη των ήσυχων νερών μιας λίμνης, έπαιξε τον αυλό, είδε κι εκείνη το αστείο της πρόσωπο με τα φουσκωμένα της μάγουλα και πέταξε θυμωμένη τον αυλό.
- Ας έχει την κατάρα μου εκείνος που θα πάρει αυτό τον αυλό, είπε.
Αργότερα, τον αυλό της Αθηνάς τον βρήκε ο Μαρσύας και θέλησε να συναγωνιστεί στη μουσική με το θεό Απόλλωνα.
Η πρώτη φίλη της Αθηνάς ήταν η Παλλάδα, κόρη της Τριτωνίδας. Όμορφη και γενναία η Παλλάδα, συναγωνιζόταν την Αθηνά στη χρήση των όπλων. Πολύ συχνά έκαναν διάφορα παιχνίδια με τα δόρατα τους και ψεύτικες μονομαχίες. Μια μέρα όμως καυγάδισαν στ' αλήθεια και προσπαθούσε η μια να χτυπήσει την άλλη. Σε μια στιγμή η Παλλάδα τίναξε το δεξί της χέρι με δύναμη και το δόρυ της κατευθυνόταν προς την καρδιά της Αθηνάς. Ο Δίας που παρακολουθούσε αθέατος τη μονομαχία και ανησύχησε για τη ζωή της κόρης του, έβαλε μπροστά στην Αθηνά την ασπίδα του για να τη σώσει. Η Παλλάδα που είδε ξαφνικά την ασπίδα μπροστά της, τα έχασε για μια στιγμή. Αυτή τη στιγμή εκμεταλλεύτηκε η Αθηνά και βρήκε την ευκαιρία να τη χτυπήσει με το δόρυ της.
Η Παλλάδα έπεσε νεκρή και η Αθηνά, που μετάνιωσε για την πράξη της, έπεσε πάνω στη νεκρή της φίλη και άρχισε να κλαίει απαρηγόρητα. Μα τώρα πια δεν μπορούσε τίποτε να διορθωθεί. Για να παρηγορηθεί έφτιαξε ένα ξύλινο ξόανο να μοιάζει με την Παλλάδα. Ήταν τρία μέτρα ψηλό, στο ένα της χέρι κρατούσε το δόρυ και στο άλλο μια ρόκα. Αυτό το ξύλινο άγαλμα, που το ονόμασε Παλλάδιο, το έστησε στον Όλυμπο, πλάι στο θρόνο του Δία. Αργότερα ο Δίας το πρόσφερε στο βασιλιά της Τροίας Δάρδανο, που το έφερε στην πόλη του. Ένας χρησμός έλεγε ότι όποιος κατάφερνε να πάρει στην κατοχή του το Παλλάδιο, θα έπαιρνε και την πόλη.
Με τον καιρό το Παλλάδιο άρχισε ν' αντιπροσωπεύει για τους Τρώες την ίδια την Αθηνά. Το έστησαν στο υπόγειο του ναού της Αθηνάς και η θεά έγινε η προστάτιδα της πόλης τους. Όμως, για κακή τους τύχη, η Αθηνά έπαψε να προστατεύει την Τροία από τη στιγμή που ο Πάρης, ο γιος του βασιλιά Πρίαμου, έδωσε το χρυσό μήλο στην Αφροδίτη, σαν την πιο όμορφη απ όλες τις θεές. Η Ήρα και η Αθηνά θύμωσαν τόσο πολύ και αργότερα, όταν οι Έλληνες ήρθαν στην Τροία και την πολιόρκησαν, πήραν το μέρος τους για να τιμωρήσουν τον Πάρη και την πόλη του.
Ο Όμηρος και οι Αρχαίοι ποιητές είχαν δώσει πολλά επίθετα στην Αθηνά. Ανάμεσα σ' αυτά ήταν το Παλλάδα και Γλαυκώπιδα. Το επίθετο Παλλάδα της το είχαν δώσει Ίσως για το μύθο με τη φίλη της, ή μάλλον γιατί στη μάχη με τους Γίγαντες στην οποία πήρε μέρος
με θαυμαστή γενναιότητα, σκότωσε τον φοβερό γίγαντα Παλλάδα. Γλαυκώπιδα την έλεγαν γιατί είχε πράσινα μάτια σαν της κουκουβάγιας, που το όνομα της στα αρχαία ήταν γλαύκα.
Η πόλη που λάτρευε τη θεά Αθηνά περισσότερο απ' όλες, ήταν η Αθήνα. Είναι πολύ γνωστός ο μύθος σχετικά με την προστασία της πόλης της Αθήνας από δυο θεούς, τον Ποσειδώνα και την Αθηνά. Επειδή και οι δυο ήθελαν ν' αναλάβουν την προστασία της και δεν υποχωρούσαν, κάλεσαν πάνω στην Ακρόπολη τον πρώτο της βασιλιά, τον Κέκροπα και του ζήτησαν να διαλέξει ένα από τα δώρα που θα του πρόσφεραν. Ο Ποσειδώνας έκανε ν' αναβλύσει μια πηγή στο βράχο της Ακρόπολης και η Αθηνά πρόσφερε το δέντρο της ελιάς. Ο Κέκροπας προτίμησε την ελιά κι έτσι ο Ποσειδώνας αναγκάστηκε ν' αποσυρθεί. Η Αθηνά έγινε η προστάτιδα της όμορφης αυτής πόλης, της Κεκροπίας όπως ονομαζόταν. Αργότερα, ο βασιλιάς Ερεχθέας, για να τιμήσει περισσότερο τη θεά, έδωσε στην πόλη το όνομα της. Την ονόμασε Αθήνα.
Σε πολλές πόλεις λάτρευαν την Αθηνά και είχαν χτίσει αρκετούς ναούς αφιερωμένους στο όνομα της. Αλλά ο πιο λαμπρός απ' όλους τους ναούς ήταν ο Παρθενώνας πάνω στην Ακρόπολη. Επίσης οι γλύπτες της αρχαίας Ελλάδας είχαν σαν αγαπημένο τους θέμα την Αθηνά. Ο Φειδίας, ο πιο μεγάλος γλύπτης της αρχαιότητας, φιλοτέχνησε πολλά αγάλματα της Αθηνάς. Ένα από αυτά ήταν το χρυσελεφάντινο, που τοποθετήθηκε μέσα στον Παρθενώνα. Ένα άλλο στήθηκε απ' έξω, ανάμεσα στα Προπύλαια και το Ερεχθείο. Ίσως το πιο τέλειο άγαλμα της Αθηνάς ήταν εκείνο που φιλοτέχνησε πάλι ο Φειδίας, ύστερα από εντολή των κατοίκων της Λήμνου, γι' αυτό και ονομάστηκε Λημνία Αθηνά.
Για να τιμήσουν την Αθηνά οι κάτοικοι της Αθήνας, έκαναν κάθε χρόνο μια περίφημη γιορτή, τα Παναθήναια και γινόταν σαν ανάμνηση της ένωσης των δήμων της Αττικής με την πόλη της Αθήνας. Ο Πεισίστρατος καθιέρωσε τα μεγάλα Παναθήναια, που γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια. Ήταν η πιο λαμπρή και ονομαστή γιορτή της αρχαιότητας.
Οι γιορτές των Παναθηναίων κρατούσαν δέκα μέρες. Γίνονταν σ' αυτές διάφοροι διαγωνισμοί μουσικής, χορού και θεάτρου, αθλητικά αγωνίσματα και ιππικοί αγώνες.
Το βράδυ της ένατης μέρας γινόταν η περίφημη λαμπαδηδρομία, που ήταν ένα είδος σκυταλοδρομίας με πυρσούς. Σ' αυτή έπαιρναν μέρος διακόσιοι αθλητές, χωρισμένοι σε πέντε σειρές και σε αρκετή απόσταση ο ένας αθλητής από τον άλλο. Πέντε πυρσοί άναβαν και οι πέντε πρώτοι δρομείς ξεχύνονταν προς το τέρμα όπου βρισκόταν ο βωμός της Αθηνάς. Προσπαθούσαν να τρέχουν όσο γινόταν πιο γρήγορα αλλά και με προσοχή για να μη σβήσει ο πυρσός. Οι πρώτοι λαμπαδηδρόμοι παράδιναν τους πυρσούς στους δεύτερους, εκείνοι στους τρίτους και όποια ομάδα έφθανε πρώτη στο βωμό της Αθηνάς και τον άναβε, ήταν η κερδισμένη.
Η μεγάλη μέρα ήταν η τελευταία, όπου η επιβλητική πομπή των κατοίκων ξεκινούσε από τον Κεραμικό προς την Ακρόπολη, για να μεταφέρει το αραχνοΰφαντο πέπλο της Αθηνάς και να σκεπάσει μ' αυτό το ξύλινο είδωλο της που υπήρχε στο ναό του Ερεχθέα. Στην κεφαλή της πομπής βρισκόταν η ιέρεια της Αθηνάς και πίσω της έρχονταν οι παρθένες που είχαν υφάνει το πέπλο της θεάς. Στο πέπλο κεντούσαν σκηνές από τη Γιγαντομαχία, στην οποία είχε πάρει μέρος και η Αθηνά και ιδιαίτερα τη νίκη της πάνω στο γίγαντα Εγκέλαδο. Τις παρθένες τις ακολουθούσαν οι επίσημοι κάτοικοι της Αθήνας, οι άρχοντες, οι βουλευτές και άλλοι αξιωματούχοι. Πίσω από τους επίσημους νεαροί Αθηναίοι οδηγούσαν τα ζώα που θα θυσιάζονταν στο βωμό της θεάς.
Ακολουθούσαν τώρα νεαρές Αθηναίες, διαλεγμένες για το παράστημα και την ομορφιά τους, που κρατούσαν στα κεφάλια τους κάνιστρα με διάφορα δώρα και αφιερώματα για την Αθηνά. Πίσω από τις νέες, έρχονταν διαλεγμένοι άνδρες μεγάλης ηλικίας, που κρατούσαν κλαδιά ελιάς. Ακολουθούσαν τα στρατιωτικά τμήματα. Οπλίτες Αθηναίοι και ιππείς, σε πυκνούς σχηματισμούς. Αυτό ήταν το πιο λαμπρό μέρος της πομπής που θαύμαζαν οι κάτοικοι της Αθήνας."· Τελευταίο ερχόταν το πλήθος των κατοίκων, άντρες, γυναίκες και παιδιά. Η πομπή ανέβαινε στην Ακρόπολη κι αφού έντυναν με το καινούργιο πέπλο το ξόανο της Αθηνάς, θυσίαζαν τα ζώα στο βωμό της και σε άλλους βωμούς.
Η Αθηνά ήταν η θεά της σοφίας αλλά και των τεχνών. Προστάτευε πολλές χειρωνακτικές τέχνες, όπως ήταν η υφαντική, το κέντημα, η κεραμική, η γλυπτική και η σιδηρουργία. Προστάτευε επίσης τη γεωργία, όπως η Δήμητρα και πολλοί μύθοι λένε ότι αυτή πρόσφερε στους ανθρώπους το αλέτρι για να καλλιεργούν τα κτήματα τους. Η Αθηνά κατασκεύασε το πρώτο πλοίο και τα τελευταία χρόνια, στη γιορτή των Παναθηναίων, το πέπλο της το τοποθετούσαν πάνω σε μια τριήρη και μαζί μ' αυτή το ανέβαζαν στην Ακρόπολη. Το πολυτιμότερο πάντως δώρο που πρόσφερε η Αθηνά στους ανθρώπους, ήταν η ελιά. Το δέντρο αυτό, ιδιαίτερα στην Αθήνα, το θεωρούσαν ιερό κι ήταν μια εποχή που καταδίκαζαν σε θάνατο εκείνους που κατάστρεφαν τις ελιές.
Η Αθηνά αγαπούσε και προστάτευε τους γενναίους άνδρες και, φυσικά, τους Έλληνες. Είναι γνωστή η αγάπη της προς τον Οδυσσέα. Χάρη στη βοήθεια της Αθηνάς κατάφερε ο βασιλιάς της Ιθάκης, ύστερα από πολλά χρόνια να γυρίσει στην πατρίδα του, αφού ταλαιπωρήθηκε αφάνταστα παραδέρνοντας στους ωκεανούς. Ένας ακόμα γενναίος άνδρας που προστάτευε η Αθηνά, ήταν ο Διομήδης, ο θρυλικός βασιλιάς του Αργούς, στον Τρωικό πόλεμο.
Η Αθηνά δεν παντρεύτηκε ποτέ και δεν ανακατεύτηκε σε σκάνδαλα όπως πολλοί από τους θεούς του Ολύμπου. Είχε σαν έμβλημα της την κουκουβάγια, τον κόκορα και το γύπα. Μετά την Εστία, οι αρχαίοι τη θεωρούσαν σαν την πιο σοβαρή και μυαλωμένη θεά.
Πηγή
ΟΙ ΘΕΟΙ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ
Κείμενο: ΠΟΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΚΗΣ
Εικόνες: SEVERINO BARALDI
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΤΡΑΤΙΚΗ
|
|
